Zachowanie płodności Oncofertility
Choroby nowotworowe, to druga najczęstsza przyczyna zgonów wśród mieszkańców Unii Europejskiej. Zgodnie z danymi Krajowego Rejestru Onkologicznego, w Polsce do końca 2025 r zapadalność na nowotwory wśród kobiet wzrośnie o 15.6% i osiągnie poziom 99 000 osób. Zgodnie z danymi National Cancer Instytute, 10% pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem inwazyjnym, to kobiety poniżej 45 roku życia. Dzięki wczesnej diagnostyce i zastosowaniu najnowszych terapii onkologicznych, ponad 88% kobiet przeżywa okres powyżej 5 lat. Stwierdzono, że 54% kobiet w wieku reprodukcyjnym, u których zdiagnozowano raka, wyraziło chęć zajścia w ciążę, po zakończeniu terapii onkologicznej.
Zastosowanie w terapii systemowej radio oraz chemioterapii, wykazuje jatrogenne działanie w stosunku do gamet. Dotychczas uważano, że dawka 4Gy doprowadza do utraty połowy posiadanych oocytów. Jednak nowsze badania dowodzą, że dawka poniżej 2Gy, jest już wystarczająca do redukcji rezerwy jajnikowej o połowę. Ponadto stwierdzono, że w wyniku radioterapii dochodzi do atrofii endometrium i redukcji objętości mięśnia macicy. Komórki jajowe są bardzo wrażliwe na chemioterapię a zwłaszcza na związki alkilujące. Zastosowanie agresywnej chemioterapii w 80% przypadków, doprowadza do uszkodzenia pęcherzyków w jajniku i zawartych w nich oocytów, w konsekwencji doprowadzając do przedwczesnej niedoczynności jajników (POI) oraz utraty płodności.
Dla pacjentek przed leczeniem onkologicznym w okresie prokreacji, jak i dla dziewczynek przed okresem pokwitania opracowano protokoły postepowania w celu zachowania zdrowia prokreacyjnego – oncofertility. Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, złotym standardem w zachowaniu płodności u pacjentek onkologicznych jest mrożenie oocytów bądź zarodków. Przystąpienie do rozpoczęcia cyklu stymulacyjnego jest możliwe w każdym momencie cyklu, bez straty co do ilości jak i jakości uzyskanych oocytów. Wykazano także brak zwłoki w rozpoczęciu terapii onkologicznej u pacjentek poddanych procedurze oncofertility. Średnio upływa 71 dni od postawienia diagnozy do włączenia chemioterapii u pacjentek poddanych procedurze zachowania płodności versus 67 dni w grupie nie objętej ochroną płodności. W przypadku pacjentek z nowotworem estrogenozależnym, opracowano protokoły z wykorzystaniem w terapii adiuwantowej: inhibitorów aromatazy oraz antyestrogenów. Kolejną opcją terapeutyczną pozostaje pobranie fragmentu tkanki jajnika w celu jej krioprezerwacji i następczej autotransplantacji, po zakończeniu leczenia onkologicznego. Procedura ta pozwala nie tylko na przywrócenie funkcji prokreacyjnej u pacjentek po leczeniu onkologicznym, ale jako jedyna przywraca również funkcję hormonalną jajnika.
Zachowaniem płodności u pacjentek onkologicznych zajmujemy się od 2015 r. Dotychczas pobraliśmy tkankę jajnika u 107 kobiet przed rozpoczęciem leczenia systemowego (chemioterapii bądź radioterapii), celem jej zamrożenia i następowej autotransplantacji.
Najliczniejszą grupę kobiet stanowiły pacjentki z rakiem piersi: 79%. Drugą grupę pod względem występowania rozpoznania onkologicznego, stanowiły chore z Hodkin Limphoma: 12%.
Postępowanie operacyjne prowadzimy na drodze mikrolaparotomii oraz laparoskopii (LPSC).
Zgodnie z procedurą opracowaną przez. Prof. Drora Mairowa, u wszystkich operowanych pacjentek pobieramy fragment tkanki jajnika tylko z jednej gonady. Drugi nie operowany jajnik posłużył (a w przypadku jeszcze nie operowanych kobiet – posłuży), jako miejsce z niezmienionym ukrwieniem, do przyjęcia autoprzeszczepu. Po przekazaniu fragmentu tkanki jajnika do zespołu embriologii, został on przygotowany do krioprezerwacji z kontrolą histopatologiczną pod kątem czystości onkologicznej.
U żadnej z operowanych kobiet nie zaobserwowano powikłań po zastosowanej terapii.
Po uzyskaniu zgody prowadzącego lekarza onkologa, pacjentka może przystąpić do autotransplantacji.
Pierwsze pacjentki, u których wcześniej pobrano tkankę jajnika, zostały poddane mikrolaparotomii, a skrawki tkanki jajnika zdeponowano podtorebkowo oraz podotrzewnowo.
Czas potrzebny, do przyjęcia się autoprzeszczepu wynosił do 6 miesięcy.
Zastosowania LPSC do autotransplantacji z jednoczasowym podaniem czynników wzrostu (PRP), skróciło czas do przyjęcia przeszczepionych tkanek do 3 tygodni.
Powrót funkcji jajnika był monitorowany zarówno w badaniach laboratoryjnych jak i w badaniu USG TV.
Po uzyskaniu prawidłowego profilu hormonalnego, pacjentki pragnące zostać matkami poddawane są procesowi zapłodnienia pozaustrojowego, w klinice leczenia niepłodności.
Obraz USG jajnika lewego: stan po autotransplantacji
skrawków tkanki jajnika w trakcie kontrolowanej stymulacji owulacji.
Obraz USG ciąży bliźniaczej w 6 tygodniu ciąży, stan po
transferze 2 zarodków.